معرفی و بررسی انواع کانال تهویه مطبوع
کانال یا داکت ( Duct ) ابزار انتقال هوا از دستگاه های تهویه مطبوع ( HVAC ) مثل هواساز ، فن کویل ، داکت اسپلیت ، کولر ها و انواع فن های دمنده و مکنده به محل مورد نظر می باشد. برای توزیع جریان هوای تولیدی توسط این دستگاه ها ، در تمام ساختمان یک شبکه کانال کشی مورد نیاز است که به کانال تهویه مطبوع مشهور است. کانال ها تنها برای جابجایی هوای مطبوع بین محیط درون ساختمان و دستگاه تهویه استفاده می شوند.
در این مطلب قصد داریم که تمام انواع کانال های مورد نیاز در صنعت ساختمان و دیگر صنایع را مورد تحلیل ، معرفی و بررسی قرار دهیم. بنابراین در پایان یک ویدئو از انواع کانال های تهویه مطبوع مورد استفاده قرار داده شده است.
انواع کانال تهویه مطبوع
انواع کانال های تهویه مطبوع در سیستم سرمایش یا گرمایش ساختمان عبارتند از :
- کانال فلزی
- کانال پیش عایق شده
- کانال پارچه ای
- کانال فلکسیبل ( انعطاف پذیر )
قبل از بررسی انواع کانال باید در مورد کانال های فلزی نکته ای را ذکر کرد. چون فلزات رسانای گرما هستند یک لایه فایبرگلاس یا پلی استر بصورت صفحه ای یا رولی تولید شده و به عنوان عایق حرارتی در داخل یا خارج مدل های فلزی استفاده می شود. این عایق باعث کاهش سروصدا نیز می شود به همین خاطر در ادارات و مراکز تجاری کاربرد دارد. البته ممکن است فایبرگلاس به مرور زمان از بین رفته و الیاف آن در هوا منتشر شود که برای رفع این مشکل یک لایه نازک فویل آلومینیومی به این روکش اضافه می شود.
در ادامه انواع کانال تهویه مطبوع به طور کامل توضیح داده شده اند:
استفاده از کانالهای تهویه
انواع کانال های فلزی تهویه
کانال های فلزی در دو دسته بندی قرار می گیرند که عبارتند از :
- کانال استیل گالوانیزه
- کانال آلومینیومی
در ادامه انواع کانال های تهویه فلزی بررسی می شوند.
استفاده از داکت گالوانیزه برای اتصال به کولر
کانال استیل گالوانیزه
ماده ای محبوب و متداول در ساخت کانالها است. با مقاطع دایره و مستطیل در اندازه های مختلف ساخته می شوند. در مدل با مقطع گرد برای اتصال بهتر ، انتها و ابتدای داکت بصورت موجدار و چین چین طراحی می شوند. همچنین می توان از یک داکت گالوانیزه دوجداره بهره برد. برای بهبود عملکرد ممکن است بصورت آلیاژ ترکیبی نیکل ، مس ، تیتانیوم و … تولید شوند. به عنوان نمونه افزودن کروم برای بالا بردن مقاومت در برابر خورندگی کاربرد دارد.
جنس استیل گالوانیزه با مقطع دایره و مستطیلی
مزایای کانال فلزی استیل گالوانیزه
- روکش روی ، مانع زنگ زدن کانال شده و دیگر نیازی به رنگ آمیزی ندارد.
- در دما های بالا مقاوم اند و عایق صدای نسبتا خوبی هستند.
- از دیگر انواع فلزی طول عمر بیشتری داشته و کمتر نیاز به تعمیر پیدا می کنند.
- قوی و مستحکم اند و در صورت فشار حین جابجایی و نصب ، به راحتی تغییر شکل نمی دهند.
کانالهای مستقیم و زانویی آلومینیوم
کانال آلومینیومی برای تهویه مطبوع
از لحاظ کارایی و مزایا مشابه استیل گالوانیزه اند. سبک و آسان نصب هستند و به راحتی طراحی و ساخته می شوند. یکی دیگر از مزایای انواع کانال فلزی این است که تجمع باکتری و کپک کمتر در آنها رخ می دهد.
انواع داکتهای پیش عایق پلی اورتان
انواع کانال های پیش عایق شده
برای آنکه در محل اجرای کانال تهویه ، عایق بندی به سختی انجام می شود و به خوبی این کار صورت نمی گیرد ، کانالهای پیش عایق شده برای رفع مشکل وارد بازار شدند.
انواع کانال پیش عایق شده عبارتند از :
- کانال پلی اورتان
- کانال پلی سایرنس
- کانال فنولیک
- کانال های نیمه عایق پی وی سی ( PVC )
کانال پلی اورتان
پلی اورتان نوعی ماده پلاستیکی است که بخاطر مشخصه هایش کاربرد گسترده ای در مصارف روزمره پیدا کرده است. این مشخصه ها عبارت از انعطاف پذیری ، استحکام بالا ، مقاومت بالا در برابر حرارت ، ضد آب ، دوست دار محیط زیست هستند. پلی اورتان با تکنولوژی خاصی در صفحات فوم مانندی ارایه می شوند که ممکن است با یک فویل آلومینیوم پوشیده شوند. ضخامت فویل بنا به کاربرد در محیط خارجی یا داخلی تفاوت می کند.
به این مدل ، کانال پیش عایق شده هم گفته می شود چون دیگر نیاز به روکش عایق ندارد.
داکتهای PVC
کانال PVC
انواع محصولات پی وی سی بدلیل سبکی ، قیمت پایین و استحکام بالا کاربرد های زیادی در انواع تاسیسات از جمله سیستم های تهویه مطبوع HVAC دارند. در مسیرهای کوتاه کانال کشی ، جایگزین مناسبی برای انواع استیل گالوانیزه و آلومینیومی هستند. دقت شود از کانال پی وی سی معمولی استفاده نشود چرا که در دما های بالاتر از 60 درجه سانتی گراد آسیب می بینند.
مارپیچ فلزی روکش دار
کانال انعطاف پذیر ( Flexible )
مدل های بیان شده تا بدین جا همه از نوع غیرانعطاف پذیر هستند. با کشیدن روکش از جنس آلومینیوم یا پلیمری مثل پلی استر بر روی یک سیم فلزی مارپیچ ، یک کانال لوله ای انعطاف پذیر شکل می گیرد که راحت بریده شده ، وزن کمتر و قیمت پایین تری دارد . کاربرد این مدل بیشتر در جاهایی است که امکان استفاده از دیگر کانالها وجود ندارد مانند وقتی که بخواهید خروجی دستگاه تهویه را به داکت استیل گالوانیزه متصل نمایید . توجه کنید که نصب صحیح و اصولی داکت فلکسیبل اهمیت زیادی دارد پس بهتر است به گونه ای طراحی و اجرا شوند که در مسیرشان کمترین فشار خارجی به کانال وارد شود و در محل اتصال با کانال های فلزی محکم شوند تا احتمال نشتی کاهش یابد.
پارچه ای روزنه دار
کانال پارچه ای ( الیافی )
مدل دیگری از کانال های انعطاف پذیر هستند که از جنس های پلیمری مانند پلی استر ساخته می شوند و هوا را بصورت خطی توزیع می کنند. مناسب سالن های بزرگ ، سوله ها و سردخانه کارخانه های مواد غذایی هستند. بسیار سبک اند، سریع نصب می شوند و بدلیل طرح و رنگ های مختلف ظاهر زیباتری دارند. به منظور انتقال و توزیع یکنواخت هوا منافذی بسیار کوچک روی جداره آنها تعبیه شده و دریچه از ساختارشان حذف گردیده است. متراژ مصرفی و صدای کمتری از دیگر داکت ها دارند.
انواع اتصالات
ابزار کانال کشی
نیاز به تجهیزاتی جهت ارتباط کانال با دستگاه و اتاق ها و کانال کشی اتاق ها و کنترل میزان جریان هوا باعث شده ابزاری ساخته و استفاده شوند که نیاز نصاب را برطرف کنند. در ادامه این ابزار به طور کامل تشریح می شوند.
انواع تبدیل اتصالات
اتصالات کانالی ( Take-off )
اگر مسیر داکت اصلی بخواهد به چند شاخه داکت فرعی تقسیم شود، با کمک اتصالاتی به نام تیک آف تقسیم جریان صورت می گیرد. اتصالات با مقطع دایره یا مستطیل بریده شده و قطر دهانه و زاویه انحنا بنا به کاربرد متفاوت است.
لرزه گیر دو سر نر و یک سر نر
لرزه گیر کانال های تهویه
برای جلوگیری از انتقال لرزش ها و ارتعاشات فن دمنده یا مکنده ی دستگاه تهویه مطبوع به سیستم ، در محل اتصال داکت به دستگاه از لرزه گیر ها استفاده می شود . لرزه گیر ها در انواع متفاوت یک سر پیچ یا دو سر پیچ در بازار وجود دارند.
لرزه گیر زمینی پدی و فنری
برای کاهش ارتعاش دستگاه در محل نصب آن نیز لرزه گیر استفاده می شود.
کاهش ارتعاشات به نوبه خود کاهش سروصدا را در پی دارد.
ترمینال القایی حجم متغیر
ترمینال های توزیع هوا در کانال های تهویه
برای کنترل دبی بکار می روند. دو نوع اصلی آن حجم ثابت و حجم متغیر است.
ترمینال ها می توانند کویل گرمایش ، سرمایش یا هر دو را داشته باشند ، یک کاناله و دوکاناله باشند و برای آرایش های مختلف سری ، موازی و القایی بکار روند.
پلنیوم مخلوط کننده هوا
پلنیوم در کانال های تهویه
ابزاری است که وظیفه توزیع یکنواخت هوا را در سیستم دارد. به گونه ای طراحی می شوند که با پخش هوا ، فشار خروجی تعدیل شده و هوای مطبوع در سرتاسر فضای مورد نظر بطور یکنواخت توزیع گردد. پلنیوم در فضای بین سقف کاذب با سقف اصلی جانمایی شده و با قابلیت های متنوع طراحی و تولید می شود.
دو نوع دمپر هوای دستی و اتوماتیک
دمپر های هدایت کننده جریان
برای تقسیم دبی هوا در سیستم در محل هایی که امکان استفاده از اتصالات نباشد بکار می روند. میزان باز و بسته بودن دریچه ها بصورت مکانیکی یا اتوماتیک قابل تنظیم است.
دو نوع دمپر ضد دود
دمپر ضد دود ( ضد حریق )
وقتی یک سنسور ، دود را درون سیستم تشخیص دهد به کمک اکچویتور ، دمپر دود به صورت خودکار بسته می شود. ممکن است درنگاه اول برای ساختمان های مجهز به اسپرینکلر غیر ضروری بنظر برسند ولی به هیچ عنوان جایگزین آن نیستند چون دمپر ضد حریق برای جلوگیری از انتقال دود به دیگر نقاط ساختمان به کار می رود.
دریچه سقفی
دریچه ها
دریچه ها در انتهای مسیر داکت – جایی که در معرض دید است – نصب می شوند تا میزان توزیع هوا را کنترل کرده و نمای زیبایی به آن بدهند. اگر داکت برای انتقال هوا از دستگاه تهویه به محل موردنظر کاربرد دارد، دریچه مربوط به آن پخش یا عرضه ( Supply ) نامیده شده و اگر داکت برای انتقال هوا از محل به دستگاه بکار رود به دریچه مربوط به آن ، دریچه برگشت ( Return ) می گویند. اگر کانال برای خارج کردن هوا از محیط بکار رود به آن دریچه تخلیه یا اگزاست ( Exhaust ) می گویند.
انواع دریچه تهویه مطبوع
همچنین دریچه ها بنا به جانمایی کانال ، در سقف ، دیوار یا زمین قرار گرفته و می توانند با دمپر یا بدون دمپر باشند. چون دریچه ها بیشتر جنبه زیبایی دارند ، بیشتر بصورت دکوراتیو ، در مدل های گوناگون با جنس های مختلف طراحی و در بازار عرضه می شوند. بعضی ازین مدل ها مجهز به فیلتر هوا نیز هستند.
نکات طراحی داکتها
5 نکته مهم در طراحی و نصب کانال کشی
طراحی داکت برای سازه باید توسط یک متخصص با تجربه انجام گیرد که با سیستم های تهویه مطبوع آشنایی کامل داشته باشد. یک متخصص ماهر بایست چندین طرح مختلف را آماده کند ، مزایا و معایب هر کدام را شرح دهد ، هزینه ی اجرای هر طرح را برآورد کند تا بتوان بهترین تصمیم را گرفت.
در ادامه موارد مهمی آورده شده اند که توجه به هریک در طراحی کانالها الزامی است.
- سایز
- طول
- انحراف مسیر
- نشتی
- دریچه های برگشت
در زیر هرکدام از موارد توضیح داده شده اند.
سایز
در نظر گرفتن اندازه دستگاه تهویه مطبوع فعلی ، میزان هوای مورد نیاز برای هر اتاق ، جانمایی دقیق و جنس داکت در انتخاب سایز صحیح اهمیت زیادی دارد.
طول
اگر در هنگام طراحی ، جانمایی دستگاه تهویه و تجهیزات مربوطه با دقت انجام نشود ، حین اجرا ، طول نهایی داکت ممکن است زیادتر از طول طراحی شده شود که راندمان سیستم hvac را کاهش می دهد. در یک طراحی صحیح ، دستگاه تهویه در محور مرکزی سازه تعبیه می شود تا کوتاه ترین مقدار داکت مورد نیاز باشد.
انحراف مسیر
انحراف در مسیر داکت و زیاد شدن تعداد گلویی ها و انشعابات نیز در کاهش بازدهی اثر دارند.
باید سعی شود با کمترین مقدار انحراف طرح ریزی انجام گیرد.
نشتی
بطور میانگین در منازل 10 تا 30 درصد هوای تهویه شده از درز ها نشت می کند.
بهترین وسیله برای آب بندی ، استفاده از بتونه است که دوام بیشتری دارد. اما ایراد اساسی بتونه کارایی نداشتن برای درز های بزرگتر از 0.5 سانت است.
برای این گونه درز ها باید از نوار چسب مخصوص کانال ( عایق الاستومری ) بهره برد.
رفت و برگشت هوا به دستگاه تهویه مطبوع
دریچه های برگشت
یکی از رایج ترین ایرادات سیستم های داکت منازل ، تعداد کم دریچه های برگشت یا عدم تعبیه آن است.
کمبود دریچه های برگشت سبب می شود فشار درون کانال های عرضه یا پخش افت کند و کارایی سیستم کاهش یابد.
بازدید دوره ای
تعمیر و نگهداری انواع کانال های تهویه
- حتما دقت شود عایق الاستومری پشت چسبدار استفاده شده ، مخصوص پلاستیک نباشد چون پس از مدت کمی جدا می شود. بلکه چسب کانال باید مقاوم در برابر حرارت ، ترجیحا با روکش آلومینیوم و با دوام باشد.
- داکت های فلزی می بایست با میزان کافی پیچ یا پرچ به هم متصل شوند تا در طی زمان ، همچنان در جای خود باقی بمانند.
- مطمئن شوید که دریچه ها گرفته نباشند. در خصوص دریچه های روی زمین نیز دقت شود تا وسیله ای مانند مبل یا گلدان رویشان نباشد. چرا که اخلال در جریان سبب تغییر فشار شده و موتور دستگاه تهویه انرژی بیشتری مصرف خواهد کرد.
- حتما داکتها را به نوعی عایق بندی کنید و یا از کانال پیش عایق شده استفاده کنید. تا هوای تهویه در دمای مورد نظر و بدون مصرف انرژی اضافی انتقال یابد.
مقایسه کانال کثیف و تمیز
- کانالها باید هر چند وقت یکبار تمیز شوند. وگرنه خود دستگاه تهویه منشا آلودگی خواهد شد.
منبع : Grainger ، HVAC Training
تحریریه کلینیک ساختمان بیلدینگ پلاس
“برداشت از مطالب با ذکر منبع و لینک سایت بیلدینگ پلاس کاری حرفه ای و اخلاقی است”
نظرات کاربران