طراحی روشنایی و نورپردازی

جان تیندال ، فیزیکدان بریتانیایی در سال 1860 متوجه شد که نور بیشتر ، لزوما افزایش دید را به همراه ندارد. وی پی برد که باید نور به مقدار کافی و با رنگ و زاویه مناسب در فضا ساطع شود تا اجسام به بهترین شکل ممکن دیده شوند. در این مقاله قصد داریم که استراتژی های اساسی در طراحی روشنایی و نورپردازی را به طور کامل شرح دهیم و همچنین به بررسی منابع نوری در طراحی روشنایی ساختمان و نورپردازی فضا های داخلی بپردازیم.

چراغ روشنایی اضطراری برند na.De ترکیه (24 LED)

مقایسه

0 out of 5

طراحی و نصب سقف کشسانی نورگذر

مقایسه

5.00 out of 5

لامپ نواری نئون فلکسی ادیسون

مقایسه

3.00 out of 5

دراین مقاله ما نیز روش های مختلفی را که در آن متخصصان نورپردازی در طراحی روشنایی بکار می گیرند را بررسی می کنیم.

اهمیت طراحی روشنایی و نورپردازی برای فضا های مختلف

در قرن بیستم با ارزشمند شدن برق و ممیزی های مصرف انرژی ، طراحی روشنایی و نورپردازی رفته رفته پر رنگ تر و در سیستم های روشنایی به یک نیاز تبدیل شدند. با این رویکرد ، شعار و فلسفه معماران روشنایی ” نوربیشتر ، دید بیشتر ” تغییر کرده است و طراحان سیستم های روشنایی به این نتیجه رسیدند که مهمتر از مقدار و شدت نور چراغ ، زاویه و رنگ نور می باشد. با شناخت آنچه جان تیندال بیش از 150 سال پیش مشاهده کرد ، طراحان حرفه ای در صنعت نورپردازی به یک رویکرد پویاتر دست یافتند که با طراحی و نورپردازی می توان یک ارتقاء در فرم های معماری بدون جابجایی فضا ایجاد نمود. همچنین این حرفه یک فرصت تجاری عظیم در قالب صرفه جویی مصرف انرژی را مطرح کرده است. اداره اطلاعات انرژی آمریکا در سال 2010 مقدار مصرف انرژی برق برای سیستم روشنایی ساختمان ها را 297 میلیارد کیلووات ساعت برآورد کرده است که 22 درصد مصرف انرژی برق در ساختمان ها به بخش روشنایی اختصاص دارد. بنابراین امروزه با گران شدن برق و انرژی ، طراحی روشنایی و نورپردازی نیز یک امر ضروری و الزامی می باشد.

استفاده از پنجره ها و نور روز در کتابخانه ها

یک طراح نورپردازی در طراحی سیستم روشنایی ساختمان ، یک مجموعه ی نوری را مناسب محیط با تحهیزات و تکنولوژی در دسترس به ارمغان می آورد که تمام ویژگی های نوری در آن رعایت شده اند. معماران نورپردازی زیبایی و ظاهر چراغ یا لامپ را نیز در نظر می گیرند. زیبایی از فاکتور های قابل توجه در طراحی روشنایی و نورپردازی می باشد. همچنین طراحی روشنایی نیاز به درک فنی از برق ، منابع نوری ، دید و حساسیت به مسائل زیبایی و معماری دارد.

در طراحی سیستم روشنایی و نورپردازی ساختمان ها ، طراحان به چگونگی ارائه محیط یا اجسام در دید مخاطب توجه دارند و برای شرایط آن محیط و ساختمان بدون توجه به برند و نوع خاصی از چراغ یا لامپ ، طراحی را انجام می دهند. در برخی موارد ممکن است به دلیل مصرف انرژی کمتر و بهینه کردن ساختمان از لحاظ ممیزی انرژی ، نور روز را نیز در طراحی روشنایی لحاظ کنند و محاسبات روشنایی در روز را بر اساس نور روز وارد شده به ساختمان نیز انجام دهند.

معماران داخلی و طراحان خانه شما ، نورپرداز نیستند!

در برخی موارد معماران ساختمانی و طراحان دکوراسون داخلی بدون تخصص داشتن در زمینه نورپردازی و طراحی روشنایی ، برای خانه و ساختمان نظرات روشنایی و نورپردازی خود را به کارفرما یا صاحب خانه تحمیل می کنند. طراحی روشنایی و نورپردازی نیاز به دانش و تخصص دارد!!!!

طراحی روشنایی با کل طراحی ساختمان نیز هماهنگ و کارآمد شده است و ساختمان های مدرن و زیبا ، قبل از احداث ساختمان نسبت به تهیه طرح توجیهی روشنایی و نورپردازی ساختمان اقدام می نمایند. در ابتدای فرآیند طراحی کلی ساختمان ، نقشه اولیه به تیم طراحی روشنایی و نورپردازی نیز داده می شود تا تغییرات و نظرات این تیم نیز بر روی نقشه اعمال شود.

بیشترین عوامل موثر بر الزامات طراحی روشنایی به بخش معماری تعلق دارد. در طراحی روشنایی و نورپردازی ساختمان ، ارتفاع سقف ، رنگ دیوار ، در دسترس بودن نور روز ، زاویه های فضا و جهت گیری معماری در جنوب یا شمال ، مهم و تاثیر گذار می باشد. سیستم های روشنایی باید فرم ها و سطوح معماری را به صورت یکپارچه روشن کنند و بستگی به کار تعریف شده در هر فضا ، مقدار کیفیت و کمیت نور در آن فضا طراحی شود.

نورپردازی خیابان ها با استفاده از ریسه ال ای دی

مراحل طراحی روشنایی و انواع نورپردازی در ساختمان

نور نقش اساسی در توانایی ما برای درک جهان اطراف دارد. بنابراین سیستم روشنایی و نورپردازی نقش مهمی برای درک فضای اطراف دارد و حتی می تواند بر عملکرد شخص نیز در آن فضا تاثیر بگذارد. روشنایی و نور می تواند عملکرد ، خلق و خوی ، روحیه ، ایمنی ، امنیت و تصمیمات را تحت تاثیر قرار دهد. برای طراحی روشنایی و نورپردازی باید سه گام را در نظر گرفت که در ادامه به شرح این سه گام می پردازیم.

چراغ های سقفی برای نورپردازی فروشگاه ها

کاربرد فضای مورد نظر برای طراحی روشنایی

در ایجاد طراحی روشنایی نور ، دانستن کاربرد آن فضا برای استفاده است. طراح روشنایی و نور می تواند مقدار نور ، کیفیت نور ، روشنایی و جهت را تعیین کند.در طراحی سیستم روشنایی اطمینان حاصل شود که نور مناسب و کافی برای استفاده در فضا با توجه به کاربرد آن فضا ، ساطع و تولید شود. همچنین علاوه بر توزیع نور در فضای عمومی ، روشنایی یک محدوده و مکان خاصی نیز به طور هدفمند نورپردازی شود. به طور مثال گالری ها و نمایشگاه های هنری ، با استفاده از نورپردازی عمومی یک نور عمومی را ساطع و در فضا یا سالن پخش می کنند. سپس هر آیتم یا بخش مانند تابلو ، به صورت مجزا با نور خاص و هدفمنی نورپردازی و نورانی می شود. در ادامه انواع فضاهایی متنوع که طراحی روشنایی در آنها مستلزم رعایت نکات خاص آن فضا می باشد معرفی می گردد:

• طراحی نورپردازی نمای ساختمان
• نورپردازی خیابان های مهم در شهر
• طراحی نورپردازی داخلی ساختمان
• نورپردازی باغ و باغچه
• طراحی روشنایی ساختمان
• نورپردازی آشپزخانه
• طراحی روشنایی و نورپردازی اداره ها
• نورپردازی آبنما
• نورپردازی سقف
• طراحی روشنایی مغازه
• طراحی روشنایی سوله

استفاده از نور روز در نورپردازی داخلی و فضا های عمومی

استاندارد های روشنایی در نورپردازی

در طراحی روشنایی و نورپردازی ، اطلاع از استاندار های روشنایی برای فضا های مختلف می باشد.پس از تعیین کاربرد فضا ، مقدار لوکس یا نور مورد نیاز در آن فضا بر طبق استاندار ها انتخاب و مشخص می شوند. روشنایی عمومی یک سطح نور یکنواخت را در فضا پخش می کند و روشنایی محلی یا هدفمند ، به محل مورد نظر نوری با مشخصات دمایی و رنگ و شدت انتخابی می تابد. روشنایی موضعی ، که به نام روشنایی مادون قرمز نامیده می شود ، برای ارائه نور به یک منطقه خاص ، استفاده می شود.

شبیه سازی در نرم افزار های محاسبات روشنایی

شبیه سازی فضا در نرم افزار طراحی روشنایی

هنگامی که یک شئ را از یک نقطه نوری روشن می کنیم ، نور کلیدی نامیده می شود. خطوط هدفمند نور باعث ایجاد سایه در طرف دیگر جسم می شوند. برای بهتر دیده شدن جسم از روبرو ، باید منبع نور کلیدی را در زاویه 45 درجه قرار دهیم. همچنین اثر گذاری نور بر روی جسم از روبرو با استفاده از زاویه پرتو نور تابیده شده ، ایجاد می شود. برای زمانی که لازم باشد سایه ی نور کلیدی حذف شود ، از جهت مخالف به جسم  مورد نظر نور می تابد تا یک پخش نور بدون سایه ایجاد شود. در طراحی روشنایی بخش ها ، ارتفاع ها بر اساس برنامه های روزانه و نوع فعالیت ، مبلمان ، مصالح و مواد سقف و دیوار برای ایجاد یک تعادل در مکان در نظر گرفته می شود. استفاده از نرم افزار های شبیه سازی در طراحی روشنایی مانند DIALUX ، بسیار می تواند در محاسبات روشنایی و نورپردازی به طراح کمک کند. سیستم هوشمند نورپردازی DMX نیز با قابلیت های لامپ ال ای دی سازگار می باشد و استفاده از این نوع چراغ ها باعث کنترل بیشتر در سیستم روشنایی می شود.

طراحی نورپردازی پل های شهری

تامین نور مورد نیاز فضا های داخلی ساختمان

معماری و دکوراسیون داخلی فضاهای ساختمان می تواند با نورپردازی مناسب جلوه ای متفاوت و متناسب با کاربرد فضا داشته باشد و در واقع می توان گفت هر یک از فضاهای داخلی ساختمان با نور تعریف ویژه ای پیدا می کند. تکنیک های طراحی روشنایی ساده می تواند کارایی یک فضا در ساختمان را افزایش داده و محیطی شادتر ، سالم تر و کارآمدتر به وجود آورد. مقدار نور هر اتاق یا فضا در ساختمان بستگی به کارایی و فعالیت آن فضا دارد.

موزه پاریس نیز از نورپردازی حرفه ای استفاده کرده است ، در راهرو ها و لابی از فضای تاریک و نور بسیار کم استفاده کرده است تا یک فضای دراماتیک را بعد از خروج از راهرو و ورود به بخش های سالن به وجود بیاورد. پلکان و سالن های اصلی با نور بسیار زیادی نورپردازی شده اند. به منظور تعیین ویژگی ها و طراحی روشنایی ، ترتیب فضا ها در کنار یکدیگر بسیار مهم می باشد. طراح و نورپرداز ساختمان با شناخت فضاهای عمومی و خصوصی می تواند یک اتصال مرتبط و مناسب بین فضا ها ایجاد کند و همچنین می تواند آنها را به یکدیگر متصل کند.

طراحی روشنایی و نورپردازی سقف

استفاده از نور طبیعی در نورپردازی فضای داخلی

پنجره ها مقدار قابل توجهی از نور روز را در داخل ساختمان تامین می کنند. در اتاق های متوسط ، طول پنجره مورد نیاز نصف طول سقف اتاق یا سالن می باشد. به طور مثال اگر طول سقف اتاق خواب 4 متر باشد ، به پنجره ای با طول 2 متر و ارتفاع مشخص بر حسب استاندارد ارتفاع سقف نیاز دارد. به طور کلی فضاهای خصوصی باید پنجره های کمتری داشته باشند یا حداقل از شیشه مات شونده استفاده کنند. در فعالیت هایی که نیاز است تمام نور خاموش باشد ، مانند یک تئاتر، باید فاقد پنجره ای باشد در فضای حمام نیز نیازی به پنجره نمی باشد.  فضاهای دیگر مانند لابی ها، ادارات و کلاس های درس نیاز به پنجره های بیشتری برای ایجاد نور در داخل ساختمان و یک تبادل روحی با خارج ساختمان دارند.

به طور مثال در کتابخانه عمومی سیاتل با استفاده از ویژگی های هر فضا و محدوده و استفاده از نور روز ، نورپردازی انجام شده است. کل دیوار و سقف اتاق مطالعه عمومی یک شبکه کامل از پنجره می باشد و نور روز به داخل هدایت شده است. قفسه های کتاب دارای نور های کلیدی با زاویه 45 درجه هستند که نور را به طور هدفمند به کتاب تابیده اند. بخش خدمات و اتاق گالری با نور کم و ملایم نورپردازی شده است.

نور ، هوا ، صدا و چشم انداز از جنبه های انتقالی پنجره ها از خارج به داخل ساختمان هستند. نور روز سالم است و استفاده از نور پنجره در طراحی روشنایی و نورپردازی ، صرفه جویی در هزینه های انرژی ساختمان را به همراه دارد. علاوه بر این پنجره ها نقش بسیار بزرگتر دیگری نیز ایفا می کنند که با تغییرات نور روز با توجه به زمان و تغییرات فصلی این ویژگی شخصیت و خلق و خوی فضا را تحت تاثیر قرار می دهد و تاثیرات مثبتی بر روی افراد ساکن می گذارد.

منابع نوری ال ای دی در نورپردازی پل های زیبای شهری

انواع منابع نور در طراحی روشنایی و نورپردازی فضا

پرکاربرد ترین منابع نوری در تامین روشنایی و نورپردازی ساختمان ، چراغ های آویز یا نصب شده بر روی سقف در سیستم روشنایی می باشد. در سقف های اداری این وسایل روشنایی محصور شده اند و به صورت پنل ال ای دی توکار نصب شده اند. همچنین چراغ های روشنایی می توانند به دیوار ها نیز متصل شوند. نورپردازی با تلفیق معماری ، با انتشار نور مستقیم بر روی دیوار یا سقف مطلوب ترین است زیرا نور محیط را به صورت غیر مستقیم ایجاد می کند و باعث احیای معماری و جذب بیشتر می شود. همچنین بافت های داخلی مانند روکش های آجر و سنگ در نورپردازی غیر مستقیم ، بهتر و زیباتر دیده می شوند.

هر نوع لامپ دارای رنگ متنوعی از نور است. مواد شیمیایی مورد استفاده برای تولید نور، رنگ های مختلف قرمز، زرد، آبی را منتشر می کنند. برای مثال، سدیم فشار بالا دارای رنگی زرد تر و نارنجی تر ( شبیه نور خورشید ) از بخار جیوه است و به همین دلیل به لامپ های رشته ای تنگستنی ترجیح داده می شوند. اما همچنان این نوع لامپ های گازی بسیار پر مصرف هستند و گرمای زیادی نیز تولید می نمایند.

طراحی روشنایی و نورپردازی کنسرت های موسیقی

چراغ های فلورسنت با رنگ های سبز و آبی ، با اینکه بسیار نسبت به لامپ های رشته ای کارآمدتر هستند اما آنها همچنان سوسو می زنند و با سرعت خاموش و روشن می شوند که موجب سردرد و چشم درد می شود.

در طراحی روشنایی داخلی منبع نورطبیعی یا خورشید را تقلید نکنید ! بیشتر طراحان مسکونی فقط در وسط سقف اتاق یا سالن ، یک چراغ پر نور و خیره نصب می کنند که باعث ایجاد نوری خیره و غیر یکنواخت می شود. چراغ های ال ای دی به دلیل بهره وری انرژی بالا، شاخص نمود رنگ بهتر و طول عمر طولانی ، محبوبیت بیشتری دارند. همچنین لامپ ال ای دی سقفی یک توزیع گسترده ، یکنواخت و ملایم نور را در فضا ساطع می کند که باعث ایجاد یک خلق و خوی مثبت و آرام برای اشخاص می شود.

نورپردازی های خاص مانند تئاتر و سینما

انواع نورپردازی در فضا های مختلف

در طراحی روشنایی رنگ نور چراغ یک عنصر بسیار ظریف و قدرتمند در خلق و خوی یک فضا است. برای اینکه چگونگی تعادل رنگ در نظر گرفته شود ، باید کاربرد فعالیت مکان یا فضا را در محاسبات روشنایی لحاظ نماییم. مهم است که تعادل رنگ برای فضا های عمومی رعایت شود تا نور خشن و خیره به نظر نرسد ، همچنین مواد و رنگ سقف و دیوار های فضا در طراحی روشنایی بسیار مهم می باشند. به طور مثال در فضای نمایشگاهی کتابخانه سیاتل ، دیوار های بازتابی و سقف قرمز روشن کار شده است که فضا را به صورت چشمگیری دراماتیک و تاثیر گذار می نماید.

بر روی دیوارها و یا بر روی سطوح صاف، می توان نوع و زاویه نور را تحت تاثیر قرار داد و اثرات متفاوتی ایجاد کرد. به طور مثال در یک دیوار آجری با یک بافت خشن می توان سطح را با نور پرتابی و تیز روشن نمود ، به این معنی که نور می تواند سطح آجری را در یک زاویه با خطای دید برجسته نمایان کند و در این مورد ، منبع نور یا لامپ ، نزدیک به دیوار نصب می شود. برای نورپردازی دیوار یا نمای ساختمان که سنگ صاف و سیقلی در آن کار شده است، می توان بر این صاف بودن با توزیع و پخش نور صحیح تاکید کرد و نور را با یک زاویه ای گسترده تر و ملایم ساطع کرد. با استفاده از چراغ وال واشر نور هدفمند و قابل هدایت با پخش نور گسترده و طولی انجام می گیرد و همچنین با استفاده از چراغ دفنی می توان نوری خشن و تیز بر روی سطوح برجسته نمایان کرد.

طراحی نور نمایشگاه های عکس و نقاشی

انتخاب استراتژی یا ترکیبی از استراتژی ها در طراحی روشنایی به نحوه استفاده و کاربرد فضا بستگی دارد. در محيط  مغازه یا خرده فروشی، مطلوب است که چراغ ها و پروژکتور های قوی استفاده شود تا کالاهای کليدی را برجسته و تحسين نمايد، در حالي که در اداره و دفتر ، تمرکز و تاکید نور برای چشم خسته کننده است و پخش نور یکنواخت با توزیع مناسب کارآمدتر می باشد. نور پرتابی و خیره در یک رستوران صمیمی می تواند به خوبی بطری های نوشیدنی را برجسته و جذاب نمایش دهد و همچنین زرق و برق در روشنایی برای رستوران ها و هتل ها مناسب و متناسب خلق و خوی فضا می باشد. اما زرق و برق در خانه و محل استراحت اصلا توصیه نمی گردد و بعد از مدتی خستگی برای افراد و ساکنان به وجود می آورد.

در پایان یک فیلم از نمونه طرح ها و ایده های نورپردازی و روشنایی فضاهای داخلی ساختمان را مشاهده نمایید.

منبع : WBDG , Light Search

تحریریه کلینیک ساختمان بیلدینگ پلاس

“برداشت از مطالب با ذکر منبع و لینک سایت بیلدینگ پلاس کاری حرفه ای و اخلاقی است”