سیستم اعلام حریق ( سیستم هشدار حریق )

در این نوشته، کاربرد سیستم اعلام حریق معرفی و از اجزای اصلی یک سیستم هشدار حریق از جمله دتکتور حریق و تابلو کنترل نام برده می شود. در ادامه دو نوع سیستم اعلام حریق آدرس پذیر و سنتی بررسی می گردد. در پایان انواع تجهیزات یک سیستم اعلام در غالب یک فیلم نمایش داده شده اند.

کاربرد سیستم اعلام حریق چیست

یکی از جنبه های حائز اهمیت در جهت پیش گیری از آتش سوزی و جلوگیری از پیش روی بی وقفه حریق ، امکان شناسایی شروع آتش سوزی  و اطلاع  به ساکنین ساختمان و سازمان آتش نشانی می باشد که این همان کاری است که سیستم اعلام حریق یا هشدار حریق انجام می دهد. سیستم های اعلام حریق با توجه به شرایطی از قبیل محل های مشکوک به آتش در ساختمان ها ، نوع استفاده از فضاهای ساختمان ، تعداد ساکنین ساختمان و شرایط افراد و حتی در نظر گرفتن بعضی موقعیت های خطرناک  و حساس، قادر به شناسایی می باشند.

در ابتدای کار ، سیستم هشدار حریق این توانایی را دارد تا آتش در حال پیشروی را چه در حالت تنظیم دستی و چه در حالت تنظیم خودکار تشخیص دهد و پس از آن به ساکنین ساختمان هشدار خروج اضطراری را بدهد. از دیگر کارکرد های سیستم اعلام حریق انتقال سیگنال هشدار به سازمان آتش نشانی یا دیگر مراکز فوریتی و امداد می باشد. همچنین این سیستم ها قابلیت خاموش کردن وسایل الکتریکی و تجهیزات تهویه هوا را داشته و در مقابل نیز می توانند این امکان را داشته باشند که سیستم های متوقف شده را مجددا به طور خودکار راه اندازی کنند.

بخشی از اجزای سیستم اعلام حریق

اجزای اصلی سیستم اعلام حریق

یک سیستم اعلام حریق دارای سه بخش اصلی است که شامل تابلو کنترل یا کنترل پنل که پردازشگر اصلی سیستم به حساب می آید ، دتکتور دود یا آشکارساز و در نهایت دستگاه خروجی زنگ هشدار می باشد.

تابلو کنترل در سیستم هشدار حریق

تابلو کنترل درحکم مغز متفکر تشخیص آتش سوزی در سیستم اعلام حریق می باشد که مسئولیت نظارت بر اجزای مختلف این سیستم ها مانند انواع دتکتور حریق اعم از دتکتور خودکار و دتکتور دستی و سپس فعال کردن سیستم هشدار خروجی مثل بوق ها ، زنگ ها ، آژیرها و تلفن کننده های اضطراری را برعهده دارد. پنل کنترل سیستم اعلام حریق در انواع مختلف از ساده ترین با تنها یک ورودی و خروجی تا سامانه های پیچیده تحت کنترل کامپیوتر با قابلیت نظارت بر چندین مجتمع درون یک منطقه ، دسته بندی می شوند.

در حالت کلی دو نوع تنظیم برای پنل های سیستم اعلام حریق وجود دارد :

• تابلو کنترل سیستم هشدار حریق مرسوم یا سنتی
• تابلو کنترل سیستم اعلام حریق آدرس پذیر

دتکتور حریق

دتکتور اعلام حریق ( آشکار ساز حریق )

متاسفانه اعلام آتش سوزی توسط یک فرد می تواند یک روش تشخیص غیر قابل اعتماد نیز باشد چرا که ممکن است به موقع نتواند سیستم دستی اعلام حریق را فعال کند و یا حتی در تشخیص آتش سوزی اشتباه کند. به همین دلیل انواع مختلفی از دتکتور حریق ( آشکارساز حریق ) اتوماتیک برای سیستم اعلام حریق ساخته شده است. دتکتور دود خودکار با تقلید از یک یا چند حواس 5 گانه انسان مانند لامسه ، بویایی و بینایی طراحی و ساخته شده اند.  در ادامه به سه نوع از این تجهیزات تشخیص حریق و دود اشاره می گردد.

• دتکتور حریق حرارتی ( آشکار ساز حرارتی ) همانند توانایی انسان برای شناسایی درجه حرارت بالا می باشد.
• دتکتور دود ( آشکار ساز دود ) همانند حس بویایی انسان عمل می کند.
• ردیاب شعله که مانند چشم های الکترونیکی حساس به شعله آتش هستند.

پنل مرکزی برای کنترل کل سیستم اعلام حریق

تجهیزات زنگ هشدار در سیستم اعلام حریق

از انواع مختلف تجهیزات زنگ هشدار جهت اعلام خطر در یک سیستم هشدار حریق استفاده می گردد. زنگ و آژیرها شایع ترین نوع از دستگاه های خروجی زنگ هشدار در این سیستم ها می باشند که برای اکثریت سیستم های حریق نصب شده در ساختمان ها مناسب هستند.

کنترل پنل سیستم اعلام سنتی

سیستم اعلام با پنل کنترلی از نوع سنتی

سامانه های سنتی که به آنها ”point wired”  هم می گویند سال های زیادی به عنوان فرم استاندارد ارسال سیگنال اضطراری شناخته شده اند. در سیستم های حریق سیم کشی شده ، یک یا چندین مدار سیم کشی در طول محوطه یا ساختمان تحت حفاظت وجود دارد که هر یک از این مدارها به یک یا چند دتکتور حریق متصل است. نحوه انتخاب و قرار گیری دتکتور های دود بستگی به عوامل مختلفی مانند سطح نیاز سیستم اعلام آتش سوزی به راه اندازی خودکار یا دستی ، دما و دیگر شرایط محیطی ، نوع حریق مورد انتظار و چگونگی سرعت پاسخ گویی دارد. یک یا چند سیستم هشدار آتش در یک مدار مشترک همراستا قرار می گیرند تا پاسخ گوی نیازهای مختلف باشند.

دتکتور دود در سیستم حریق جهت آشکار سازی دود در محیط

به محض شروع آتش سوزی ، یک یا چند دتکتور دود شروع به کار خواهند کرد و سیگنال هشداری را برای پنل کنترل سیستم هشدار حریق ارسال می کنند و در سیستم های اعلام آتش سوزی ، پنل کنترلی پیغام هشدار را به عنوان شرایط اضطراری شناخته و در یک یا چند مدار شروع به ارسال سیگنال های هشدار و روشن کردن آژیر و صداهای زنگ جهت اطلاع رسانی به ساکنین ساختمان کرده و کمک های اضطراری را فراخوانی می کند. همچنین پنل کنترلی می تواند سیگنال هشدار را به پنل کنترلی سیستم هشدار حریق دیگری ارسال کند تا از یک نقطه، از راه دور نیز قابل کنترل باشد.

شستی در مکان های مختلف ساختمان نصب می شوند

به منظور اطمینان از عملکرد درست سیستم هشدار حریق ، پنل کنترلی وضعیت هر مدار را با فرستادن یک جریان کوچک از طریق سیم ها بررسی می کند. اگر خطایی مانند نقصی در سیسم کشی ، وجود داشته باشد، این جریان آزمایشی نمی تواند حرکت کند و به عنوان یک وضعیت “مشکل”  ثبت می شود، که این وضعیت نیازمند سرویس دهی و بررسی در جایی از مدار مربوطه می باشد.

در یک سیستم اعلام حریق تمام هشدار ها و علامت دهی ها توسط سخت افزار سیستم که شامل مجموعه های مختلف سیم کشی ها، انواع متنوعی از رله های بازو بسته و دیود های مختلف است ، انجام می شود . به دلیل ترتیب این طبقه بندی ها در سیستم سخت افزاری اعلام حریق ، این سیستم در واقع نظارت وکنترل مدار را برعهده دارد.

سیستم هشدار

برای توضیحات بیشتر فرض کنید که سیستم اعلام حریق ساختمانی دارای 5 مدار باشد که در محدوده های A  تا E قرار دارند و هرمدار دارای 10 دتکتور دود و 2 ایستگاه دستی می باشد که در اتاق های مختلف هر محدوده قرار دارد. آتش سوزی در محدوده الف  باعث می شود ردیاب دود، هشدار دهد. که این هشدار توسط پنل کنترلی دریافت و به عنوان آتش در مدار یا در محدوده   الف  گزارش می شود. این روش ردیابی  دود در سیستم هشدار حریق مکان دقیقی از محل آتش سوزی را نشان نمی دهد و کارشناسان آتش نشانی در مواقع  اضطراری برای پیدا کردن محل آتش سوزی پس از اعلام گزارش  حریق ، بایستی کل محدوده تحت پوشش دتکتور دود را که ممکن است دارای چندین اتاق یا فضا باشد را جستجو کنند تا محل دقیق آتش سوزی  را که دستگاه ردیاب حریق گزارش داده پیدا کنند.  این پروسه زمان زیادی را به هدر می دهد و می تواند فرصت ارزشمند برای پیشگیری از ایجاد خسارت و اطفاء به موقع حریق از بین برود. استفاده از سیستم های سنتی در  ساختمان های کوچک و نسبتا ساده و متوسط مناسب است، همچنین تعمیر و نگهداری از سیستم سنتی هشدار دهنده آتش نیاز به آموزش تخصصی ندارد. ضعف دیگر سیستم اعلام حریق مجهز به پنل کنترلی سنتی این است که برای استفاده در ساختمان های بزرگ نیاز به حجم زیادی از سیم کشی بین دتکتور ها و کنترل پنل می باشد تا بتوان نظارت دقیق و ارتباط صحیح بین مدارات سیستم هشدار حریق را بوجود آورد در نتیجه نصب این نوع سیستم می تواند بسیار گران باشد.

در هنگام نصب به یک نفر آموزش کامل سیستم اعلام حریق داده می شود.

هر دستگاه آشکار ساز حریق ( دتکتور دود ) برای تست و بررسی اینکه در شرایط اضطراری کار می کند یا خیر نیاز به نوعی از آزمایشات عملی برای تاییدعملکرد صحیح دارد. دتکتور دود باید به طور دوره ای تعمیر، تمیز و دوباره آزمایش شوند تا از بروز خطا درعملکرد جلوگیری شود در پنل کنترل سیستم اعلام با تکنولوژی قدیمی هیچ راه دقیقی برای تعیین اینکه دتکتور دود نیاز به سرویس دهی و تعمیر دارند یا خیر، وجود ندارد در نتیجه هر اشکار ساز دود باید از محل نصب شده برداشته و مجدد سرویس دهی شود که این کار علاوه بر وقت گیر بودن کاری پر زحمت و هزینه بر است. اگر خطایی در عملکرد سیستم رخ دهد پنل کنترلی فقط اخطاری جهت مشکل و نقصی در مدار را گزارش می دهد در نتیجه مشخص نیست چه مشکلی و در کدام قسمت مدار رخ داده پس تکنسین ها باید کل مدار را سیستم حریق جهت شناسایی نقص بررسی کنند.

سیستم اعلام حریق آدرس پذیر

تابلو کنترل سیستم اعلام حریق آدرس پذیر ( سیستم حریق هوشمند )

سیستم اعلام حریق آدرس پذیر ( سیستم حریق هوشمند ) یکی از تکنولوژی های پیشرفته و به روز  در سیستم تشخیص دود و اعلام حریق می باشد پنل کنترلی اعلام حریق آدرس پذیر از طریق ریز پردازنده ها و نرم افزار های پیشرفته ، سیستم اعلام هشدار حریق را کنترل می کند. در واقع هر سیستم اعلام حریق هوشمند یک کامپیوتر کوچک است که تعدادی از دستگاه های خروجی و ورودی را کنترل می کند.سیستم اعلام حریق آدرس پذیر  ( سیستم حریق هوشمند ) نیز مانند سیستم حریق سنتی ، دارای یک یا چند مدار می باشد که در سراسر فضای یک ساختمان قرار می گیرد. تفاوت عمده بین انواع سیستم های اعلام حریق در نحوه کنترل هر سیستم می باشد.

سیستم هشدار حریق

در یک سیستم اعلام حریق آدرس پذیر به هر دستگاه اعم از دتکتور دود اتوماتیک ، آشکارساز دود دستی ، اسپرینکلر آب و غیره ، یک شناسه خاص یا آدرس یکتا می دهد. این آدرس در حافظه پنل کنترل هوشمند به ترتیب با اطلاعاتی مانند نوع دستگاه ، مکان آن و  جزئیات دیگر برنامه ریزی شده است. ریزپردازنده های پنل کنترل ، یک سیگنال پرسشی ثابتی را برای هر مدار ارسال می کند، که از طریق آن با هر جز از سیسستم اعلام حریق آدرس پذیر ارتباط برقرار می کند و وضعیت (طبیعی یا اضطراری) آن که نمایشگر وضعیت محیط تحت پوشش آن است را بررسی می کند. این فرآیند نظارت و ارزیابی طی مراحلی سریع و متوالی صورت می گیرد به طوری که به روز رسانی اطلاعات سیستم هشدار حریق  هوشمند در هر 5 تا 10 ثانیه صورت می گیرد. همچنین سیستم حریق آدرس پذیر وضعیت هر مدار را جهت بررسی هرگونه نقص موجود در سیستم  شناسایی و گزارش می دهد. یکی از پیشرفت هایی که در این سیستم های آدرس پذیر صورت گرفته این است که سیستم توانایی شناسایی محل دقیق مکانی که در آن خطایی ایجاد شده است را دارد. بنابراین بجای اینکه فقط وجود خطایی را در طول سیم کشی نشان دهد ، موقعیت مکانی دقیقی از محل خطا را نیز نشان می دهد. که این قابلیت به سیستم حریق اجازه می دهد تا مشکل و خطای ایجاد شده را سریعتر تشخیص داده و هشداری جهت تعمیرات و بازرسی سیستم صادر کند درنتیجه سریعتر به حالت عادی بازمی گردد.

پنل سیستم اعلام حریق آدرس پذیر

مزایای سیستم حریق آدرس پذیر

یک سیستم اعلام حریق آدرس پذیر شامل :  کنترل پایداری سیستم ، افزایش سهولت در تعمیر و نگهداری سیستم بوده و مهم تر از آنها با توجه به هوشمند بودن سیستم در زمان هشدار کارشناسان اطفا حریق امکان دسترسی سریع به محل دقیق هشدار را دارند.

پایداری پنل کنترل توسط نرم افزار سیستم اعلام آتش سوزی به دست می آید. اگر یک دتکتور دود وضیعتی را که می تواند نشان دهنده آتش سوزی باشد را شناسایی کند ابتدا پنل کنترل به سرعت تنظیم مجدد (به روز رسانی)می شود تا در موقعیت های نادرستی مانند حشرات ، گرد و غبار یا غیره که می تواند موجب گزارش اشتباهی از آتش سوزی باشد را دوباره بررسی کند تا میزان خطا در سیستم اعلام حریق را کاهش دهد و اگر دود یا آتش واقعی وجود داشته باشد بلافاصله بعد از به روز رسانی توسط پنل کنترلی ، وارد حالت هشدار شده  و وضعیت آتش سوزی و خطر را هشدار می دهد.

برای آشکار سازی دود در اعلام حریق نیاز به نصب دتکتور دود است

باتوجه به اهمیت مقوله تعمیر ونگهداری سیستم هشدار حریق می توان گفت که سیستم اعلام حریق آدرس پذیر نسبت به سیستم  حریق قدیمی دارای مزیت های مهمی می باشد که مهمترین آن توانایی نظارت بر هر آشکارساز دود است ، بطوریکه اگر یکی از دتکتور های دود کثیف و آلوده شود ، ریز پردازنده ها کاهش در توانایی ارسال اطلاعات را از سمت این دتکتور حریق شناسایی کرده و پیغامی جهت تعمیر و سرویس دهی به آن ردیاب حریق را نمایش می دهد، این ویژگی که به عنوان تست حساسیت یکپارچگی شناخته می شود به کارکنان و مسئولین تاسیسات این اجازه را می دهد که فقط ردیاب دارای نقص را تمیز و تعمیر کنند در نتیجه نیاز به تعمیر تمام دتکتور های دود آن واحد نیست.

علائم خروج اضطراری استاندارد سازمان آتش نشانی

ضعف اصلی سیستم های اعلام حریق آدرس پذیر این است که هریک از این سیستم ها دارای خصوصیات عملکردی منحصر به فرد خود است. بنابراین تکنسین مربوطه باید برای ارائه خدمات دستگاه مربوطه آموزش ببیند. برنامه آموزشی معمولا یک دوره 3-4 روزه در مراکز تولید دستگاه اعلام می باشد.

در زیر یک فیلم از انواع تجهیزات سیستم اعلام حریق قابل مشاهده می باشد.

منبع: Honeywell

تحریریه کلینیک ساختمان بیلدینگ پلاس