سیستم اطفا حریق ( سیستم آتش نشانی ساختمان )

سیستم اطفا حریق ساختمان یکی از مهمترین بخش های اجرایی تاسیسات مکانیکی ساختمان به شمار می آید. سیستم آتش نشانی ساختمان از بخش های مختلفی تشکیل شده است. در این مقاله به طور کامل تمام بخش های سیستم اطفا حریق تشریح شده است.

سنسور هشدار دهنده گاز مونو اکسید کربن و گاز شهری

مقایسه

0 out of 5

شیر قطع کن گاز حساس به زلزله الکترومکانیکال Sismik

مقایسه

0 out of 5

شیر قطع کن گاز حساس به زلزله مکانیکال Sismik

مقایسه

5.00 out of 5

طریقه اطفا حریق

سیستم لوله های ورودی به فایرباکس و اطفا حریق طبقات به شکل های مختلفی می باشد. در ادامه به این سیستم های آتش نشانی اشاره شده است و شامل موارد زیر است.

• سیستم آتش نشانی خشک
• سیستم آتش نشانی تر
• سیستم آتش نشانی ترکیبی

علایم اطفا حریق

سیستم آتش نشانی خشک

سیستم آتش نشانی خشک در درب ورودی ساختمان شروع می شود. این سیستم برای زمانی است که تیم آتش نشانی وارد بخش عملیات می شود. یک عدد شیر اطفا حریق به نام شیر سیامی در ورودی درب ساختمان نصب می شود و به صورت مستقیم وارد طبقات می شود و در هر کدام از طبقات انشعاباتی برای آن قرار داده می شود.

لوله های این سیستم در حالت معمولی خشک هستند و آبی در آن وجود ندارد و در مواقع حریق ماموران آتش نشانی با اتصال شلنگ های مربوط به ماشین های آتش نشانی به شیر ورودی درب ، آب سیستم تر آتش نشانی را تامین می کند.

در مسیر لوله کشی این سیستم یک شیر دوقلو به اسم شیر سیامی وجود دارد. نیروهای آتش نشانی با استفاده از این شیر اتصالات خود را به سیستم آتش نشانی ساختمان وصل می کنند تا در هنگام حریق عملکرد نیروهای آتش نشانی ساده تر شود. استفاده از یک شیر قطع کن و یک عدد شیر یکطرفه در مسیر اجباری است.

نمای کلی سیستم اطفا حریق خشک

سیستم آتش نشانی تر

در سیستم آتش نشانی تر لوله از طبقه پایین ساختمان ، معمولا طبقه موتورخانه یا طبقه بالای ساختمان معمولا پشت بام ، آب توسط لوله به طبقات اصلی ساختمان می رسد و وارد فایرباکس می شود. در این لوله ها به صورت دائمی آب وجود دارد و علت نام گذاری آن به سیستم تر به خاطر وجود آب در این لوله ها است. این سیستم ها به صورت دائم در مدار می باشند و حتی از طریق ژنراتور ها به سیستم برق اصلی متصل می شود تا در صورت قطعی برق در مواقع بروز حوداث از مدار خارج نگردد.

در سیستم آتش نشانی تر آب به صورت دائمی در لوله ها وجود دارد و هر شخصی اقدام به باز کردن شیر آن بکند ، از خروجی لوله آب خارج می شود. معمولا خروجی پایین فایرباکس را به عنوان لوله سیستم تر استفاده می کنند. البته در دو طرف بالا و پایین فایرباکس ۴ عدد سوراخ وجود دارد برای خروجی های تر و خشک وجود دارد.

نمای کلی سیستم اطفا حریق تر

سیستم آتش نشانی ترکیبی

در این سیستم با توجه به کاربری ساختمان و مشخصات فنی ساختمان از سیستمی استفاده می کنند که ترکیبی از سیستم خشک و تر است. سیستم تر برای ساکنین برای اطفا حریق های کوچک مورد استفاده است و سیستم خشک برای افراد تیم اطفا حریق آتش نشانی تعبیه شده است. در ساختمان ها از بوستر پمپ برای ایجاد فشار برای سیستم آتش نشانی استفاده می شود.

در حال حاضر استفاده از این سیستم رایج تر است. در این سیستم برای سیستم تر آتش نشانی که به منابع ذخیره وصل است و سیستم خشک که جهت نیروهای اعزامی آتش نشانی می باشد ، یک خط لوله مشترک استفاده می شود.

سیستم اطفا حریق در ساختمان

گروه بندی تصرف ها

بر اساس الزامات سه گروه ساختمانی مطابق شکل وجود دارد. در ادامه این سه مورد تصرف به ترتیب قرار داده شده است. لازم به ذکر است که این تقسیم بندی تنها در برخی از الزامات کاربرد دارد.

تقسیم بندی تصرف ها

طبقه بندی ساختمان ها بر اساس میزان خطر

سازمان آتش نشانی از نظر نوع ساختمان ، و قابلیت آتش سوزی مواد موجود و میزان امکان ایجاد حرارت ساختمان ها را به سه دسته تقسیم می کنند:

اطفا حریق محل های کم خطر

محیط های کم خطر

محیط های کم خطر به مکان های غیر صنعتی گفته می شود که احتمال و مقدار قابل اشتعال بودن محتویات موجود در آن بسیار کم باشد و در صورت آتش سوزی میزات حرارت کمی تولید شود. مثل ساختمان های اداری ، مسکونی ، آموزشگاه ها ، موسسات ، بیمارستان ها ، کتابخانه های کوچک و موزه ها.

اماکن با خطر معمولی

محیط های با خطر معمولی

این مکان ها که به طور معمول مکان های صنعتی یا تجاری هستند خود به دو دسته مختلف تقسیم می شود.

دسته اول مکان هایی که قابلیت اشتعال در آن ها پایین است که ارتفاع آن ها از 2/4 متر بالاتر نمی رود. مانند پارکینگ ها ، کارخانجات کنسروسازی ، رستوران ها رختشوی خانه ها و کارخانجات شیشه.

دسته دوم به مکان هایی گفته می شود که قابلیت اشتعال در آن ها متوسط رو به بالا هستند که ارتفاع اشتعال پذیر در آن ها از 2/4 متر بیشتر نمی شود و در موقع حریق حرارت در حد متوسط ایجاد می شود. مانند چاپ خانه ها و دفاتر پستی ، کارخانجات نساجی ، صنایع تولید چوب و چوب بری ، کارخانه جات تولید لاستیک.

سیستم اطفا حریق در ساختمان های پرخطر

محیط های با خطر بالا

محیط های پر خطر نیز مانند محیط های با خطر معمولی به دو دسته تقسیم می شوند.

دسته اول مکان هایی هستند که عموما تجاری و صنعتی هستند که در این مکان های محتویاتی وجود دارد که احتمال احتراق آن ها بسیار بالا و خطرناک است ( مانند باروت یا مواد شیمیایی قابل اشتعال ) که میزان ایجاد حرارت در آن ها در هنگام احتراق بسیار بالا است. در این دسته سرعت ایجاد احتراق بسیار بالا است اما میزان مواد اشتعال زا کم هستند مانند : آشیانه هواپیما ، ریخته گری ، کارخانه فیبر ، تئوپان سازی.

دسته دوم به ساختمان هایی گفته می شود که دارای بخش بسیار زیادی از ساختمان دارای مواد قابل اشتعال و خطرناک است و حجم این مواد بسیار زیاد است. به طور مثال : کارخانه های تولید کننده حلال و شوینده و رنگ کاری ، اسپری ها ، آسفالت ها.

اسپرینکلر های سیستم آتش نشانی

کاربرد اسپرینکلر در اطفا حریق

اسپرینکلر ها تجهیزاتی هستند که دارای انواع تیپ های متفاوتی است که با توجه به کاربری ساختمان ، ابعاد و نقشه ساختمان و همچنین الزامات مربوط به ساختمان اقدام به انتخاب اسپرینکلر می شود. اسپرینکلر ها عبارتند از: سیستم اطفا حریق اسپرینکلر تر ، سیستم آتش نشانی اسپرینکلر خشک ، سیستم آتش نشانی جریان آزاد و سیستم اطفا حریق اسپرینکلر نیمه آزاد که برای کسب اطلاعات بیشتر در رابطه با اسپرینکلر بهتر است که مقاله اسپرینکلر آتش نشانی را مطالعه کنید.

وسایل اطفا حریق

پمپ آتش نشانی

پمپ آتش نشانی یک پمپ سانتریفیوژ برای پمپاژ جهت تامین آب سیستم اطفا حریق است. سیستم پمپاژ اطفا حریق می تواند به صورت اسمبل شده و یک تکه برای تامین فشار آب سیستم تر آتش نشانی و اسپرینکلر ها استفاده کرد.

مهمترین وظیفه پمپ های سیستم اطفا حریق تامین آب سیستم اسپرینکلر ها است. سیستم اسپرینکلر ها نیازمند تامین هد تعداد زیادی اسپرینکلر است که متصل به سیستم لوله کشی است. اسپرینکلر ها با گرمای زیاد در فضای اتاق به صورت اتوماتیک فعال شده و حریق را مهار می کند.

همچنین پمپ آتش نشانی سیستم اطفا حریق وظیفه تامین فشار سیستم تر آتش نشانی را دارد. فشار به صورت دائم در این سیستم وجود دارد و ساکنین ساختمان می توانند در هر زمان با استفاده از جعبه های آتش نشانی به این سیستم دسترسی پیدا کرده و با باز کردن شیر آتش نشانی و با استفاده از شیلنگ های آتش نشانی اقدام به دفع حریق نمایند.

سیستم پمپ آتش نشانی به طور دائم در مدار هستند و فشار در سیستم به صورت دائم موجود است. پمپ ها به سیستم ژنراتور ساختمان متصل است و در صورت قطع برق در هنگام حریق ، این سیستم در مدار باقی می ماند.

سیستم پمپاژ آتش نشانی

طراحی پمپ آتش نشانی

محاسبه بوستر پمپ آتش نشانی سیستم اطفا حریق بر اساس دور ترین مصرف کننده نسبت به محل بوسترپمپ است. در هر سیستم آتش نشانی باید دو پمپ وجود داشته باشد به طوری که هر یک به تنهایی توانایی تامین فشار و دبی سیستم را داشته باشند و یک پمپ به صورت اصلی و پمپ دیگر به صورت رزرو در مدار قرار بگیرد. در سیستم های آتش نشانی بایستی علاوه بر دو پمپ ، دارای یک پمپ جوکی جهت تامین افت فشار های جزئی شبکه لوله کشی باشد. این پمپ ها دارای هد برابر با پمپ های اصلی است اما دبی آن کمتر از مقدار دبی مورد نیاز یک اسپرینکلر است.

در ساختمان های دسته S3 بوستر پمپ آتش نشانی سیستم اطفا حریق باید دارای تاییدیه آتش نشانی باشد. همچنین در ساختمان هایی که دارای دیزل ژنراتور هستند بایستی ظرفیت حداقل یکی از پمپ های آتش نشانی در طراحی دیزل ژنراتور منظور گردد.

جعبه آتش نشانی شیشه ای

محاسبه پمپ آتش نشانی

محاسبه سایز ورودی و خروجی پمپ آتش نشانی سیستم اطفا حریق ساختمان بر اساس کاتالوگ فنی پمپ ها است و برای محاسبه سایز کلکتور نیاز است که اندازه آن یک سایز از بزرگترین سایز بیشتر باشد و حداقل سایز انتخابی 4 اینچ در نظر گرفته شود.

دبی بوستر پمپ آتش نشانی می بایست حداقل 50 درصد کل اسپرینکلر ها را تامین کند. هد سیستم برابر مجموع فشار مورد نیاز اسپرینکلر ها به علاوه فشار ناشی از ساختمان به علاوه مقدار افت فشار مسیر و اتصالات است.

همچنین برای محاسبه حجم مخرن می بایست دبی حداقل 50 درصد از کل اسپرینکلر ها را به مدت 15 دقیقه تامین نماید.

فایرباکس و کپسول آتش نشانی

جعبه اطفا حریق

به تجهیزی گفته می شود که در داخل ساختمان های اداری ، تجاری ، مسکونی و صنعتی است که برای جلوگیری از حریق در داخل طبقات ساختمان و در دسترس عموم قرار دارد و به این صورت است که فرد استفاده کننده بتواند از انتشار حریق در ساختمان جلوگیری کند.

جعبه آتش نشانی محفظه ای است که جهت نگهداری تجهیزات اطفا حریق استفاده می شود که معمولا متشکل از قرقره آتش نشانی یا هوزریل آتش نشانی و کپسول آتش نشانی اطفا حریق و دیگر ابزارهای اطفا حریق می باشد.

جعبه آتش نشانی سیستم اطفا حریق

جعبه های آتش نشانی سیستم اطفا حریق پس از کپسول آتش نشانی از اولین تجهیزات سیستم اطفا حریق ساختمان قابل دسترس در شروع حریق هستند و به کمک تجهیزات فایرباکس می توان از انتشار بیشتر شعله و حریق و دود در ساختمان جلوگیری کرد و کاربرد مهم آن علاوه بر از بین بردن حریق ، این است که می تواند با جلوگیری از انتشار حریق ، زمان مناسبی را برای افراد گرفتار در حادثه ایجاد کند تا فرصتی برای فرار کردن آن ها ایجاد کند. این تجهیز به دلیل این که به سیستم خشک آتش نشانی و سیستم تر آتش نشانی متصل است مهمترین منبع برای تامین آب برای ساکنین و تیم های عملیاتی است.

کپسول آتش نشانی

کپسول آتش نشانی

کپسول آتش نشانی تجهیزی در سیستم اطفا حریق برای خاموش کردن آتش می باشد که به صورت دستی قابل استفاده است و در آن ها ترکیباتی مثل آب ، پودر و گاز کربن دی اکسید استفاده می شود.

دسته بندی انواع آتش

سازمان ملی آتش نشانی آتش را به 5 دسته مختلف تقسیم می کند:

کلاس A : آتش سوزی مواد معمولی مانند کاغذ ، چوب ، مقوا ، پلاستیک و …

کلاس B : آتش سوزی مواد قابل اشتعال و قابل احتراق مثل گازوئیل ، نفت سفید و محلول های ارگانیک مورد استفاده در آزمایشگاه ها.

کلاس C  : آتش سوزی تجهیزات الکتریکی مثل ، لوازم خانگی ، کلید های برق ، تابلو برق و انواع تجهیزات برقی. آب برای خاموش کردن این تجهیزات ماده خطرناکی است و احتمال برق گرفتگی وجود دارد به جز حالتی که نوع خاصی از پاشش آب صورت بگیرد.

کلاس D : آتش سوزی فلزات قابل احتراق مثل منیزیم ، تیتانیم ، پتاسیم و سدیم . این مواد دمای آتش بالایی دارند و واکنش سختی به آب ، هوا و دیگر مواد شیمیایی نشان می دهد بنابراین در برابر آتش سوزی این مواد باید مراقب بود.

کلاس K : آتش سوزی تجهیزات آشپزخانه و روغن های حیوانی و گیاهی که در آشپزخانه موجود است.

خاموش کننده سیستم اطفا حریق

انواع خاموش کننده ها

برخی از آتش سوزی ها ترکیبی از این موارد هستند. کپسول آتش نشانی باید رده بندی ABC داشته باشد. برخی از رایج ترین کپسول های آتش نشانی در زیر اشاره شده است:

خاموش کننده آبی : مناسب برای آتش سوزی نوع A (چوب ، کاغذ و …) اما اما برای کلاس B ، C و D مثل مایعات آتش زا ، آتش سوزی های تجهیزات برقی و فلزات قابل احتراق مناسب نیستند چرا که در این موارد ممکن است که آتش را گسترش دهد و حادثه را خطرناک تر بکند.

خاموش کننده های خشک پودری : برای کلاس آتش های ABC و BC مناسب است و بهترین گزینه برای حریق های معمولی است.

مدل BC : این کپسول آتش نشانی دارای سدیم ، پتاسیم بی کربنات است.

مدل ABC : این کپسول آتش نشانی دارای آمونیوم فسفات است.

خاموش کننده CO2 : برای کلاس B و C  استفاده می شود. این خاموش کننده ها برای کلاس A خیلی خوب کار نمی کنند. گزینه مناسبی برای آتش سوزی تجهیزات برقی و تجهیزات کامپیوتری است. CO2 گزینه نامناسبی برای فلزات آتش زا می باشد چرا که CO2 به این مواد واکنش نشان می دهد ، بنابراین این مورد برای کلاس D  مورد تایید نیست.

خاموش کننده های CO2 گیج فشار ندارند. چرا که CO2 یک گاز قابل کندانس است و فشار نشان دهنده مقدار گاز موجود در کپسول نیست. بنابراین برای تشخیص مقدار CO2 موجود باید مقدار وزن کپسول را بررسی کرد که با کم کردن وزن کپسول خالی از وزن کل کپسول به دست می آید.

اطفای حریق

ضوابط نصب کپسول آتش نشانی

جهت نصب کپسول آتش نشانی و همچنین الزامات اجرایی آن موارد زیر باید مد نظر قرار بگیرد:

• کپسول های آتش نشانی بایستی به بررسی دوره ای از نظر عملکرد بررسی شود و با شارژ کامل در محل مورد نظر نصب شود.
• کپسول آتش نشانی بایستی دارای نشان استاندارد ملی ایران و مدرک بین المللی از سازمان آتش نشانی باشد.
• مشخصات مربوط به تاریخ بررسی و زمان شارژ پیشین و زمان شارژ جدید بر روی بدنه کپسول به صورت کامل قابل خواندن ثبت شده باشد.
• دستور العمل نحوه استفاده از کپسول آتش نشانی باید به صورت کامل بر روی کپسول قرار داده شده باشد.
• خاموش کننده باید به صورت کامل محکم و مناسب بر روی دیوار و محل تعیین شده تعبیه شود.
• کپسول آتش نشانی باید در نزدیکی در خروج نصب شود و دسترسی آن می بایست به صورتی باشد که فرد به راحتی بتواند از آن استفاده کند و هیچ گونه مانعی بر سر راه او نباشد.
• در صورتی که کپسول آتش نشانی در داخل جعبه آتش نشانی یا کابینت باشد ، می بایست درب جعبه یا کابینت به راحتی قابل باز شدن باشد و هیچ گونه قفلی بر روی جعبه قرار داده نشود.
• در فضاهای باز و بزرگ که که امکان دید کپسول ها وجود ندارد با استفاده از علائم راهنما برای شناخت محل کپسول آتش نشانی استفاده گردد.

برداشت از : دستور العمل طراحی تاسیسات مکانیکی سازمان نظام مهندسی ، ilpi

تحریریه کلینیک ساختمان بیلدینگ پلاس

“برداشت از مطالب با ذکر منبع و لینک سایت بیلدینگ پلاس کاری حرفه ای و اخلاقی است”